Miasto. Świadek historii
Ul, nie tylko restauracja
Przed stu laty w tym miejscu było głośno. Niby nic dziwnego, w końcu była to jedna z większych restauracji przy Rynku. Odwiedzający to miejsce myśleli jednak nie tylko o dobrej zabawie.
W 1918 roku restaurację kupił Paweł Hanslik, mieszkający w Żorach od 1904 roku kupiec, restaurator i polski działacz narodowy. Lokal, który do tej pory nazywał się po prostu „Franz Foitzik Restaurant” (Foitzik nazywał się poprzedni właściciel), od tej pory nazywała się „Ul”. Warto wiedzieć, że taką samą nazwę nosił lokal w Bytomiu, znany z tego że spotykały się tam polskie organizacje, a w latach 1919-1921 był siedzibą Polskiego Komitetu Plebiscytowego. Czy taka sama nazwa restauracji w Żorach była przypadkowym, czy może jednak celowym nawiązaniem? Raczej to drugie, skoro także w Ulu w Żorach odbywały się zebrania patriotyczne, a w okresie plebiscytu to właśnie w nim mieściło się lokalne biuro plebiscytowe strony polskiej. Ze wspomnień rodziny Hanslików wynika, że w 1921 mieściła się tam lokalna placówka Międzysojuszniczej Komisji Plebiscytowej i Rządzącej. Później, w latach II RP, żorski „Ul” zasłynął z tego, że jako pierwszy lokal w mieście uruchomił odbiornik radiowy – antenę przymocowano ponoć do iglicy wieży pobliskiego kościoła. Radio to w tamtych czasach naprawdę było coś. Ul stał się bardzo popularnym miejscem spędzania wolnego czasu. Właściciel na brak klientów raczej nie narzekał. (Tomasz Górecki)
Ul w Żorach pod koniec lat 30. ubiegłego wieku.
***
Friedrichstrasse, początek XX wieku, dziś ul. Szeptyckiego.
Na cześć polskiego generała
Ulica Szeptyckiego, lekko opadająca w dół w stronę Dolnego Przedmieścia i wiodąca z Rynku w kierunku dworca kolejowego, poprzednio nosiła nazwę Friedrichstrasse. Obecną nazwę otrzymała w roku 1922 dla uczczenia pobytu w Żorach generała Stanisława Szeptyckiego, który 4 lipca tegoż roku wkroczył do miasta na czele baterii 23 pułku artylerii Wojska Polskiego. Dokonał wówczas symbolicznego przejęcia przez administracje polską naszego miasta po III powstaniu śląskim i prawie 600 latach zależności od innych mocarstw (na podst. Leksykon żorski, Żory 2010. Wydawca: Muzeum Miejskie w Żorach, Towarzystwo Miłośników Miasta Żory).
***
Szeptyckiego 9, dom Bałdyków
Okazały piętrowy budynek zbudowany w roku 1818, a potem częściowo przebudowany, był pierwotnie własnością aptekarza Hettwera. To u niego w roku 1913 podjął pracę Bonifacy Bałdyk i wraz z żoną Jadwigą (z domu Konig) przejął dom i prowadzenie apteki „Pod orłem”. Bałdyk był znanym w Żorach społecznikiem a w roku 1918 posłem reprezentującym powiat rybnicki w Sejmie Dzielnicowym w Poznaniu. Aresztowany w roku 1919 skazany został na sześć miesięcy więzienia w Brzegu za działalność antyniemiecką. W okresie plebiscytu na Śląsku był kierownikiem akcji plebiscytowej w Żorach. W III powstaniu organizował zaopatrzenie powstańców w broń, żywność i lekarstwa. W roku 1922 został komisarycznym burmistrzem miasta i 4 lipca tegoż roku witał generała Stanisława Szeptyckiego symbolicznie przejmującego Żory pod władanie Polski. 28 sierpnia tego samego roku gościł w swoim domu w Żorach Naczelnika Państwa i Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego. W okresie międzywojennym nie zaniechał swojej działalności politycznej. W roku 1926 został członkiem Rady Naczelnej Narodowego Związku Powstańców Śląskich, a w roku 1927 znalazł się w gronie założycieli Banku Ludowego w Żorach. W następnym roku został wybrany posłem do II Sejmu Rzeczpospolitej, z listy Narodowo-Chrześcijańskiego Zjednoczenia Pracy, z okręgu Cieszyn – Pszczyna – Rybnik, jako jeden z siedmiu posłów tego okręgu. W roku 1930 został wybrany posłem do III Sejmu Śląskiego. Jako poseł przyczynił się do wybudowania w Żorach szkoły średniej oraz uruchomienia linii kolejowej Pszczyna – Żory – Rybnik. W pierwszych dniach okupacji wraz z rodziną wyemigrował do Łańcuta, ale 23 października 1939 roku powrócił do Żor. Nazajutrz został wraz z żoną Jadwigą aresztowany przez Niemców i osadzony w więzieniu w Katowicach. Wrócił do domu 8 listopada, jednak następnego dnia został ponownie aresztowany, postawiony przed niemieckim sądem wojskowym i skazany na 5 lat ciężkiego więzienia w Strzelcach Opolskich. Tam zmarł 30 kwietnia 1940 roku. Rodzinie udało się sprowadzić i pochować zmarłego na tutejszym cmentarzu, jednakże po kilku dniach trumnę ze zwłokami Bonifacego Bałdyka miejscowi bojówkarze hitlerjugend wyrzucili z grobowca, który zamienili na śmietnik. Trumnę ze zmarłym wrzucili niedbale do wykopanego nieopodal dołu tak że jej część wystawała lekko ponad ziemię. Dopiero w roku 1952 dzięki staraniom żony Jadwigi zwłoki Bonifacego Bałdyka zostały ekshumowane i ponownie pochowane w odbudowanym grobowcu (na podst. Leksykon żorski, Żory 2010. Wydawca: Muzeum Miejskie w Żorach, Towarzystwo Miłośników Miasta Żory).
Apteka Bałdyków przy Friedrichstrasse, w kamienicy za Kaisers Kaffe.